OSKA Intentieverklaring koeling gebouwen maakt hittegolven draaglijker

Zomercomfort

Harm Valk is senior adviseur en partner van bouwfysisch adviesbureau Nieman Raadgevende Ingenieurs. Harm leidt de projectgroep NTA 8800, de nieuwe rekenmethode voor de bepaling van de energieprestatie van gebouwen. Hij legt uit wat de aanleiding was voor het ontwikkelen van de OSKA Intentieverklaring koeling gebouwen.

‘Tot voor kort ging het in de bouw vooral over hoe je het in de winter comfortabel warm kon houden. Totdat we de afgelopen zomers in Nederland enkele keren achter elkaar te maken kregen met een fikse hittegolf. Met als gevolg dat het in veel woningen veel te warm werd. Dat is niet comfortabel en in extreme gevallen zelfs ongezond. Bij het ontwikkelen van de Nederlands Technische Afspraak NTA 8800 was het een uitgangspunt om een maatstaf voor zomercomfort op te nemen. Dat was nieuw, want nadenken over koeling en koelbehoefte zit nog niet echt in het DNA van stedenbouwkundigen, architecten, woningbouwers, opdrachtgevers en ontwikkelaars.’

Klimaatverandering en OSKA

De maatstaf was een begin, maar zeker nog niet genoeg. Daarom kwam de belangstelling van OSKA (Overleg Standaarden Klimaatadaptatie) als geroepen. OSKA is een nationaal platform dat zich erop richt dat standaarden rekening gaan houden met effecten van klimaatverandering zoals extreme neerslag, hitte en langdurige droogte. In OSKA werken overheden, bedrijfsleven, kennisinstellingen en standaardisatie-organisaties samen.

Sinds 2020 is Harm betrokken bij OSKA. Hij legt uit wat de toegevoegde waarde is van de organisatie op het gebied van standaarden. ‘OSKA kijkt naar wat we kunnen verwachten van de klimaatontwikkeling in Nederland en hoe we daarop kunnen anticiperen. Terwijl we met de huidige rekenmethode voor de energieprestatie bijvoorbeeld vooral gebruikmaken van wat we al weten. Als je dan naar temperatuur kijkt, zijn dat altijd gegevens uit het verleden. Die gegevens voldoen eigenlijk niet meer.’

Leren denken in zomercomfort is een alternatief voor het simpelweg ophangen van airco’s in de woningen. Harm: ‘Alleen met apparaten gaan we het straks niet meer redden. Daarom moeten we opwarming in huizen voorkomen. Als je koeling moet toepassen dan ben je eigenlijk al te laat.’

Mediterraan wonen

Die andere manier van nadenken over bouwen is een enorme verandering voor de bouwwereld. De OSKA Ladder van Koeling is een goede eerste stap om daarbij te helpen. Maar het is niet alleen een zaak van de ontwerpers en bouwers. Ook als bewoner moet je rekening houden met het veranderende klimaat. ‘Ik zeg wel eens, je moet denken zoals mensen uit het Middellandse Zeegebied. Bij een hittegolf moet je je huis afsluiten voor de hitte. Ramen dicht, gordijnen dicht en zonwering naar beneden. Zorg ervoor dat je de hitte buitenhoudt en zet pas ’s avonds de boel tegen elkaar open’, is het advies van Harm. ‘Ik noem het ook wel mediterraan wonen.’

Bijdrage aan klimaatadaptatie

Naast overheden, bedrijven, kennisinstellingen en andere standaardisatie-organisaties heeft ook NEN een belangrijke rol in OSKA. Ab de Buck is consultant bij NEN en secretaris van de OSKA Intentieverklaring koeling gebouwen. ‘Deze intentieverklaring is een mooi voorbeeld van hoe wij als NEN een bijdrage kunnen leveren aan klimaatadaptatie. Met OSKA luisteren we naar signalen waar standaarden aangepast kunnen worden. Zo zorgen we er bijvoorbeeld voor dat de resultaten van onderzoek uiteindelijk - met steun van een grote groep - terechtkomen in de uitvoeringspraktijk. Dat gebeurt onder andere in normen, zoals NTA 8800.’

ISSO ontwerprichtlijn

De intentieverklaring is dus een eerste stap. De komende tijd wordt er gewerkt aan een praktijkrichtlijn, de ISSO ontwerprichtlijn ‘voorkomen van oververhitting in gebouwen’. Per trede van de Ladder van Koeling verzorgen deskundigen uit onderzoekscentra en bedrijfsleven de uitwerking. Met de ontwerprichtlijn kunnen de voorlopers aan de slag en ervaringen opdoen die wellicht weer een basis kunnen zijn voor de ontwikkeling van normen. ‘Die bieden dan nog meer duidelijkheid aan bijvoorbeeld bouwbedrijven en ingenieursbureaus over hoe ze zo goed mogelijk rekening kunnen houden met de effecten van klimaatverandering. Om zo gebouwen te ontwerpen en bouwen die koel blijven op een milieuvriendelijke manier’, aldus Ab. En dat is goed nieuws voor de twee a drie miljoen mensen die er straks gaan wonen.