Nieuwe Europese normalisatiestrategie
Het normalisatiesysteem klaar maken voor de toekomst
In februari 2022 presenteerde de Europese Commissie een nieuwe normalisatiestrategie. De strategie is gericht op het versterken van het wereldwijde concurrentievermogen van de Europese Unie (EU). Om zo een veerkrachtige, groene en digitale economie te stimuleren, en Europese technologie en innovaties te verspreiden. Opvallend is de ambitie om Europese en internationale normen nog meer te laten aansluiten bij de strategische belangen en democratische waarden van de Europese Unie, in het bijzonder bij (nieuwe) digitale technologie.
In de nieuwe normalisatiestrategie verbindt de Commissie duidelijk de Europese beleidsdoelstellingen met normalisatie. Het belang van een goed functionerend Europees normalisatiesysteem is een rode draad in de Europese normalisatiestrategie. De Commissie (her)bevestigt de kracht van normalisatie als geopolitiek instrument, het zogenaamde ‘Brussels effect’, en heeft als strategische doelstelling om dat effect te versterken.
De Commissie kondigt een reeks maatregelen aan gebaseerd op vijf ‘acties’.
1. Tijdig strategische normalisatiebehoeften identificeren, prioriteren en oppakken
De Commissie wil het Europese normalisatiesysteem effectiever inzetten voor het realiseren van de Europese strategische doelstellingen. Want het is nodig dat normen sneller beschikbaar komen. Hiervoor moeten verschillende normalisatiethema’s en onderwerpen al vroeg worden vastgesteld, geprioriteerd en worden opgepakt. Denk bijvoorbeeld aan lithium, schone waterstof en data. Dit wordt ondermeer de taak van een nieuw ‘High Level Forum’ dat nauwer en structureler gaat samenwerken met de EU-lidstaten, Europese normalisatieorganisaties, nationale normalisatie-instituten, het bedrijfsleven, maatschappelijk organisaties en de academische wereld.
Binnen de Commissie zelf zorgen een Chief Standardisation Officer (CSO) en een nieuw op te richten Europees expertisecentrum voor normen ervoor, dat normalisatie gerelateerde activiteiten beter worden gecoördineerd.
2. Het Europese normalisatiesysteem verbeteren
Het Europese normalisatiesysteem wordt volgens de nieuwe strategie opnieuw aangepakt. Er is zelfs een wijziging van de normalisatieverordening voor nodig. Dit houdt in dat besluiten over geharmoniseerde normen alleen genomen kunnen worden door vertegenwoordigers vanuit de nationale normalisatie-instituten. Daarmee wordt ongewenste invloed van buiten Europa voorkomen.
Om het Europese normalisatiesysteem verder te versterken, zal de Commissie diverse initiatieven ontplooien zodat het systeem nog toegankelijker wordt voor alle belanghebbenden. Dit betekent meer diversiteit en kwaliteit van deelname, en dus een breder draagvlak. Daarbij is er extra aandacht voor deelname vanuit het MKB en het maatschappelijk middenveld.
Ook kan de Commissie een horizontaal proces als laatste redmiddel inrichten wanneer het reguliere normalisatieproces niet voldoet, zoals bij een plotselinge noodzaak tot harmonisatie.
3. De Europese invloed versterken bij normalisatie op mondiaal niveau
De Commissie ziet dat de geopolitieke verhoudingen in ISO en IEC veranderen, waarbij het ‘Brussels effect’ aan het afnemen is. De invloed van Europa, die altijd sterk was, wordt minder. Tegelijkertijd erkent de Commissie het belang van normalisatie als geopolitiek instrument, bijvoorbeeld bij handelsafspraken.
Via het ‘High Level Forum’ gaat de Commissie ook nauwer en structureler samenwerken met het Europese normalisatienetwerk om zo de Europese invloed bij internationale normalisatie verder te vergroten. Informatiedeling en coördinatie worden genoemd als eerste, voorzichtige stappen in de richting van een beter afgestemde positie van Europese ISO- en IEC-leden. Daarnaast komt er meer aandacht voor bevordering van de ‘export’ van Europese normen als antwoord op bijvoorbeeld het Belt and Road-initiatief van China en de voortdurende dominantie van tech-standaarden uit de VS.
4. Meer synergie tussen Europese innovatie en normalisatie creëren
De interactie tussen onderzoek en innovatie enerzijds, en normalisatie anderzijds is niet nieuw in de ambitie van de Commissie. De strategie benadrukt het belang van vroegtijdige interactie tussen Europese innovatie en normalisatie. Met de ‘normalisatiebooster’ wil de Commissie onderzoekers ondersteunen bij innovatieve projecten door vroegtijdig in te spelen op normalisatiebehoeften.
5. Een nieuwe generatie normalisatie-experts opleiden
Het normalisatienetwerk dreigt te vergrijzen. De Commissie wil met verschillende initiatieven de bekendheid van (het belang van) normalisatie bij studenten, academici en onderzoekers vergroten, en onderwijsmateriaal helpen ontwikkelen en verspreiden.
Rudi Bekkers, Professor of Standardisation and Intellectual Property at Eindhoven University of Technology:
‘De zonet gepubliceerde EU Strategy on Standardisation is een interessant document: ambitieus, aandacht voor de (onderling vervlochten) digitale en groene transities, en de wens van onafhankelijkheid en resilience. Maar de communicatie werpt ook vragen op: waarom een nieuw High-Level Forum naast (of in plaats van) het bestaande Multi Stakeholder Platform (MSP)? Waarom de scherpe kritiek op ETSI, die mijns inziens ook niet geheel terecht is? Hoe verhouden genoemde technical or common specifications via implementing acts zich tot de nieuwe aanpak, die in de afgelopen decennia de basis van het Europese standardisatiebeleid vormden? Ten slotte geeft de Commissie aan dat Europa meer prominent en gecoördineerd moet deelnemen in fora en consortia. Eén ervan, IEEE, heeft de afgelopen jaren juist al toenadering tot Europa gezocht en er een hoofdkantoor geopend; gaat de Commissie nu ook echt van die toenadering gebruik maken?’
Henk de Vries, Professor of Standardisation Management at Rotterdam School of Management, Erasmus University:
‘De Europese Commissie wil dat Europa een beter gecoördineerd antwoord geeft op de groeiende Chinese invloed in internationale normalisatie. Maar die invloed is niet meer dan terecht, China is inmiddels een volwassen economische grootmacht. Deze machtspolitieke keuze van de EU doet afbreuk aan haar andere keuze om Europese waarden en maatschappelijke doelen meer te benadrukken. Dat zit niet alleen in de thema’s die zich voor normalisatie lenen, maar ook in een professioneel en inclusief normalisatieproces, zonder overheidsdwang. Dat is het beste antwoord van Europa op de geopolitieke ontwikkelingen.’
Geerten van de Kaa, Associate Professor of Standardization and Business Strategy at Delft University of Technology:
‘Het vooruitstrevende beleidsstuk onderstreept onder andere het belang van democratische waarden binnen het Europese normalisatieproces. Een norm moet niet alleen technologisch superieur zijn, maar het proces om te komen tot die norm moet bovenal toegankelijk zijn voor bijvoorbeeld ondernemers en consumentenorganisaties. Het lijkt dus alsof er wordt gestreefd naar een maatschappelijk verantwoord Europees normalisatieproces. Dat is een goede keuze want we weten dat dit leidt tot hogere acceptatie van normen onder bijvoorbeeld burgers. Het bewustzijn van normalisatie ontbreekt bij sommige belanghebbenden. De Europese Commissie erkent dat probleem en wijst op het belang van onderwijs op het gebied van normalisatie.’
Kees Stuurman, Professor Information Technology Regulation at Tilburg University:
‘De communicatie kent een scherpe toonzetting met concrete aanwijzingen ten aanzien van governance, en dat onder druk van nieuwe regelgeving en inzet van alternatieven. Legitimiteitsvragen lijken een belangrijke drijfveer te zijn: meer draagvlak en meer toegang bij het opstellen van normen voor gebruik in Europese regelgeving. Gezien het James Elliott-arrest van het Europese Hof van Justitie lijkt het op basis van auteursrecht afdwingen van een vergoeding voor toegang tot geharmoniseerde normen (onderdeel van het Europese recht, aldus het Hof) ook geen houdbare positie. De aandacht voor onderwijs is zeer welkom; dat kan bijdragen aan het betrekken van nieuwe generaties en experts bij normalisatie.’
Rik van Terwisga, voorzitter directie NEN:
‘Wij zien de nieuwe Europese normalisatiestrategie als een bevestiging van het strategisch belang van normalisatie. De Europese Commissie benadrukt niet alleen de toenemende impact van normen bij geopolitieke vraagstukken, maar ook de belangrijke rol van nationale normalisatie-instituten in Europees en mondiaal verband bij het realiseren van de Europese maatschappelijke en economische doelstellingen. NEN ziet de strategie bovenal als een uitnodiging om samen met onze Europese partners en de Commissie verder te bouwen aan de positie van Europese normen wereldwijd. Dat is een uitdaging die wij, in nauw overleg met onze nationale stakeholders, graag aangaan.’
Normalisatieverordening
Gelijktijdig kwam de Commissie met een voorstel voor een wijziging van de normalisatieverordening (‘Richtlijn 1025’). Deze verordening zorgt voor de wettelijke verankering van het Europese normalisatiesysteem en het functioneren daarin van de Europese normalisatie-instituten CEN, CENELEC en ETSI.
ETSI, dat zich richt op de voor de Commissie belangrijke ICT-sector, hanteert een model van directe vertegenwoordiging van belanghebbenden. Lees in een volgende editie meer over de mogelijke gevolgen van de vernieuwde normalisatiestrategie voor ETSI.